یادگار پریزادخانم

پریزادخانم از نوادگان ربیع‌بن‌خیثم، معروف به خواجه‌ربیع(متوفی ۶۱ یا ۶۳قمری) و همسر میرزامیرک حسینی، متولی مزار خواجه‌ربیع، بود. پریزاد طبق وقف‌نامه‌ای مفصل، تولیت این مدرسه و موقوفات بسیار آن را که برای مستمری ماهانه طلاب و دیگر هزینه‌ها منظور داشته بود، به همسرش تفویض کرد.

این مدرسه در حاشیه بازار زنجیر، روبه‌روی مدرسه دودر ساخته شد. در منابع نامی از مدرسان و طلاب مدرسه نیامده است، اما از علاقه و ارادت قلبی واقف به اهل‌بیت(ع) چنین برمی‌آید که مدرسان و طلاب شیعه در آنجا به بحث و  درس اشتغال داشته‌اند.

در ویکی‌شیعه شمار طلاب 5نفر بیان شده است، اما گاهی به بیست‌سی تن می‌رسیده‌اند که همگی از محل موقوفات مدرسه، دارای مسکن و معاش بوده‌اند و چنان‌که از متن وقف‌نامه برمی‌آید، جز اولاد ذکور واقف، فقط طلاب زائر فقیر حق داشته‌اند که در مدرسه اقامت گزینند، آن هم به مدت 3ماه. در وقف‌نامه بانو پریزاد آمده است: «درصورتی‌که حجره‌ای از مدرسه اضافه ماند، در اختیار طلاب و اهل علمی قرار گیرد که از شهرهای دیگر به مشهد می‌آیند، به شرط آنکه بیشتر از 6ماه در مدرسه نمانند.»

نقشه این بنا همانند دیگر مدرسه‌های دوره تیموری، چهارایوانی است. طرح صحن آن که گوشه‌های یخ دارد، پیش از این در خانقاه خواجه عبدا... انصاری در گازرگاه و مدرسه غیاثیه در خرگرد اجرا شده بود. در 2سوی ایوان‌ها ۲۷حجره در 2طبقه بر گرد صحن قرار گرفته‌اند که راه ارتباطی آن‌ها 4راه‌پله در 4کنج صحن است.

در هیچ‌یک از کتیبه‌های موجود در بنا، سال ساخت نوشته نشده است. کتیبه سردر ورودی، تاریخ ۱۰۹۱قمری را داراست و متن آن از مرمت مدرسه توسط نجف‌قلی‌خان بیگلربیگی قندهار با اهتمام محمدباقربیگ و سعی میرزاشکرا... در زمان شاه‌سلیمان صفوی حکایت دارد.

با این حال، از مقایسه نقشه عمومی و تزیینات به‌کاررفته در بنای پریزاد با بناهایی همچون مدرسه غیاثیه خرگرد، چنین برمی‌آید که این بنا یک‌بار در زمان شاه‌سلیمان صفوی (۱۰۷۷-۱۱۰۵قمری) و بار دیگر در عصر حاضر به‌طور گسترده مرمت شده است. در نتیجه این مرمت‌ها فقط نشانه‌های اندکی از بنای دوره تیموری آن برجا مانده است.در سال ۱۳۴۶خورشیدی، اداره اوقاف به مرمت مدرسه پریزاد پرداخت.